Passe partout co to? Wyjaśniamy tajniki tej techniki
Co to jest passe partout i skąd się wzięło?
Passe partout, często nazywane również paspartu, to nieodłączny element profesjonalnej oprawy dzieł sztuki, fotografii czy ważnych dokumentów. Ale co to właściwie jest passe partout? To specjalna, kartonowa ramka umieszczana wewnątrz szerszej ramy, która otacza bezpośrednio oprawiany obiekt – obraz, zdjęcie, grafikę czy nawet haft. Kluczowym zadaniem passe partout jest zasłonięcie marginesów dzieła, tworząc jednocześnie eleganckie przejście między nim a zewnętrzną ramą. Ta technika oprawiania, która nadaje dziełu profesjonalny wygląd i podkreśla jego artystyczną wartość, wywodzi się z XVIII wieku. Sama nazwa „passe partout” pochodzi z języka francuskiego i dosłownie oznacza „przekazać wszystko” lub „przejść przez wszystko”, co doskonale oddaje jego funkcję – umożliwia harmonijne zaprezentowanie obiektu, kierując na niego całą uwagę. Passe-partout służy do eksponowania znajdującego się w niej obiektu, prezentując go elegancko na neutralnym tle, co sprawia, że dzieło wydaje się bardziej samodzielne i kompletne.
Z czego składa się passe partout? Materiały i warstwy
Zrozumienie, z czego składa się passe partout, pozwala docenić jego rolę w ochronie i estetyce oprawy. Wysokiej jakości passe-partout zazwyczaj składa się z co najmniej trzech warstw papieru specjalistycznego. Podstawą jest warstwa wierzchnia, która jest widoczna i stanowi główny element dekoracyjny. Pod nią znajduje się rdzeń, czyli gruby karton, który nadaje ramce jej charakterystyczną grubość i trójwymiarowość. Trzecią, spodnią warstwą, jest papier podkładowy, często wykonany z materiałów o neutralnym lub zasadowym pH. Kluczowe dla trwałości i ochrony dzieła jest to, aby passe-partout było wykonane z materiałów wysokiej jakości. Najlepsze produkty powstają z alfacelulozy lub włókien bawełny, które są wolne od ligniny i szkodliwych składników drewnopochodnych. Lignina jest naturalnym składnikiem drewna, który z czasem ulega degradacji, wydzielając kwasy i powodując żółknięcie oraz kruchość papieru. Dlatego też stosowanie materiałów bezkwasowych i o neutralnym lub zasadowym pH jest absolutnie kluczowe dla długoterminowej ochrony obrazu. Dodatek węglanu wapnia do masy papierowej sprawia, że karton jest bardziej odporny na procesy starzenia i zapewnia stabilne, alkaliczne pH, co dodatkowo chroni oprawiane dzieło.
Passe-partout jako ochrona i dekoracja twojego dzieła
Jak passe-partout chroni obraz przed wilgocią i uszkodzeniem?
Passe-partout odgrywa nieocenioną rolę w ochronie dzieł sztuki i fotografii przed czynnikami zewnętrznymi, które mogą prowadzić do ich degradacji. Jednym z jego kluczowych zadań jest tworzenie fizycznej bariery ochronnej, która może pomóc w ochronie obrazu przed wysoką wilgotnością. Ponadto, passe-partout stanowi skuteczną ochronę obrazu przed bezpośrednim kontaktem ze szkodliwymi kwasami, które mogą przenikać z ramy zewnętrznej, zwłaszcza jeśli rama wykonana jest z drewna lub innych materiałów zawierających kwasy. Co więcej, passe-partout tworzy niezbędny odstęp między szkłem a obrazem. Jest to szczególnie ważne w przypadku prac wykonanych technikami wymagającymi delikatności, takimi jak pastele, węgiel czy kredka. Bez passe-partout, takie prace mogłyby przykleić się do szyby pod wpływem wilgoci lub zmian temperatury, co nieodwracalnie uszkodziłoby ich powierzchnię. Dzięki temu dystansowi, nawet jeśli dojdzie do kondensacji pary wodnej na szybie, obraz pozostaje nienaruszony. Passe-partout chroni również krawędzie dzieła przed przypadkowym dotknięciem lub otarciem podczas montażu i późniejszego użytkowania.
Estetyka i głębia: jak passe-partout wzbogaca sztukę
Poza funkcją ochronną, passe-partout jest potężnym narzędziem estetycznym, które potrafi w znaczący sposób wzbogacić odbiór dzieła sztuki. Jego głównym celem jest kierowanie wzroku widza na samo dzieło, nadając mu tym samym rangę i samodzielność. Działa jak subtelne podkreślenie, które pozwala obrazowi lub fotografii „oddychać” i wybić się na tle otaczającej przestrzeni, jednocześnie zmniejszając wizualną dominację samej ramy. Powstający efekt głębi jest kluczowym elementem estetycznym passe-partout. Jest on kreowany na kilka sposobów: poprzez wyraźny odstęp do ramy zewnętrznej, który tworzy iluzję dodatkowej przestrzeni, oraz dzięki skośnie naciętym krawędziom otworu na dzieło. Te skośne cięcia, zazwyczaj pod kątem 45 stopni, dodają ramce trójwymiarowości i sprawiają, że obraz wydaje się bardziej przestrzenny i dynamiczny. Passe-partout pozwala również na stworzenie harmonijnego przejścia między kolorystyką dzieła a jego otoczeniem, co sprawia, że nawet bardzo jaskrawe lub intensywne prace mogą być elegancko zaprezentowane w różnorodnych wnętrzach. Optycznie powiększa obraz, nadając mu bardziej monumentalny charakter, a także pozwala na lepszą integrację oprawy z całą aranżacją wnętrza.
Rodzaje i wybór passe-partout – dopasuj do swojej aranżacji
Kryteria jakości: wybieramy passe-partout na lata
Wybór passe-partout o odpowiedniej jakości to inwestycja w długowieczność i nienaganny wygląd oprawianego dzieła. Kluczowym kryterium jest materiał, z którego zostało wykonane. Profesjonalne passe-partout powinno być produkowane z materiałów archiwalnych, czyli z alfacelulozy lub czystej bawełny. Te materiały są naturalnie wolne od kwasów i ligniny, co zapobiega żółknięciu, kruszeniu się i uszkodzeniu papieru z biegiem czasu. Ważne jest również, aby passe-partout miało neutralne lub lekko zasadowe pH. Zapewnia to dodatkową ochronę przed procesami chemicznymi, które mogą negatywnie wpłynąć na dzieło. Kartony z dodatkiem węglanu wapnia są preferowane, ponieważ skutecznie neutralizują kwasy i stabilizują pH, czyniąc materiał bardziej odpornym na starzenie. Unikaj passe-partout wykonanych z tanich, masy drzewnej, które szybko ulegają degradacji i mogą stanowić zagrożenie dla wartościowych prac. Warto zwrócić uwagę na jednolitość koloru na całej grubości kartonu oraz na precyzję cięcia krawędzi otworu.
Passe-partout angielskie vs. wiedeńskie: które wybrać?
Wybór między passe-partout angielskim a wiedeńskim zależy od efektu wizualnego, jaki chcemy osiągnąć, oraz od charakteru oprawianego dzieła. Passe-partout angielskie charakteryzuje się tym, że jego widoczna część, czyli krawędzie otworu na dzieło, są nacięte pod kątem 45 stopni. To klasyczne rozwiązanie, które tworzy elegancką, skośną „fasetkę”, dodając głębi i podkreślając trójwymiarowość ramki. Jest to najczęściej stosowany typ passe-partout, uniwersalny i pasujący do większości dzieł i wnętrz. Z kolei passe-partout wiedeńskie, znane również jako passe-partout z fazą, posiada krawędzie otworu nacięte pod kątem prostym (90 stopni). Ten rodzaj passe-partout nadaje dziełu bardziej nowoczesny i minimalistyczny charakter. Pionowe krawędzie tworzą czyste linie, które mogą idealnie komponować się z nowoczesną grafiką, fotografią minimalistyczną lub abstrakcyjną sztuką. Wybór między nimi to kwestia preferencji stylistycznych i dopasowania do konkretnego projektu oprawy. Oba typy spełniają swoje funkcje ochronne i estetyczne.
Jak dobrać kolor passe-partout do ramki i obrazu?
Dobór odpowiedniego koloru passe-partout jest kluczowy dla harmonijnej i estetycznej oprawy, która podkreśli, a nie przyćmi dzieło sztuki. Kolor ramki powinien być dopasowany do koloru ramki zewnętrznej, aby stworzyć spójną całość. Ważne jest również, aby wziąć pod uwagę kolor ściany, na której obraz będzie wisiał, oraz dominującą kolorystykę samego obrazka czy zdjęcia. Klasyczne i uniwersalne kolory, takie jak biały, kremowy lub ecru, zazwyczaj sprawdzają się najlepiej, ponieważ stanowią neutralne tło, które pozwala dziełu wyjść na pierwszy plan. Jasne kolory, takie jak biel czy pastele, mają tendencję do optycznego powiększania obrazu i nadawania mu lekkości. Z kolei ciemne kolory, takie jak grafit, czerń czy głęboki granat, mogą stworzyć efekt tunelu, który skupia uwagę na centrum, nadając dziełu dramatyzmu i elegancji. Ciemne passe-partout doskonale sprawdzi się przy pracach o jasnej tonacji lub jako sposób na podkreślenie detali. Unikaj kolorów, które konkurują z barwami dzieła lub są zbyt jaskrawe, chyba że jest to świadomy wybór artystyczny. Zawsze warto przetestować kilka odcieni w kontekście konkretnego dzieła i ramy.
Wykonanie passe-partout samodzielnie w domowych warunkach
Niezbędne narzędzia i materiały do wykonania passe-partout
Wykonanie passe-partout samodzielnie w domowych warunkach jest jak najbardziej możliwe i pozwala na uzyskanie profesjonalnego efektu przy niższych kosztach. Do tego celu potrzebne są przede wszystkim odpowiednie materiały. Podstawą jest oczywiście karton przeznaczony do passe-partout – najlepiej wybrać materiał archiwalny, bezkwasowy, o odpowiedniej grubości. Niezbędne będą również narzędzia do cięcia: precyzyjny nożyk do papieru (tzw. skalpel introligatorski) lub bardzo ostry nożyk do tapet oraz mata do cięcia, która ochroni powierzchnię roboczą. Kluczowa jest również metalowa linijka, najlepiej z antypoślizgową podkładką, która posłuży jako prowadnica do cięcia i pomoże uzyskać proste, równe linie. Do zaznaczenia wymiarów i linii cięcia potrzebny będzie ołówek, a do precyzyjnego mierzenia miarka zwijana lub linijka biurkowa. Jeśli chcemy stworzyć efektowne krawędzie, przyda się specjalny nóż do fazowania lub narzędzie do cięcia pod kątem. Do mocowania elementów można użyć bezbarwnego kleju w sprayu lub taśmy dwustronnej archiwizacyjnej. Całość prac najlepiej wykonywać na stabilnej i równej powierzchni, aby zapewnić precyzję każdego cięcia.
Witaj, jestem Jan Biernacki. Zawód dziennikarza daje mi możliwość łączenia mojej ciekawości świata z pasją do pisania. Każdy dzień w tej pracy to dla mnie szansa na poznawanie nowych tematów.
